Janneke Baltussen

De strijkplank

datum
22 december 2018
categorie
Social Aspects
share story
Info

In het altaar van Janneke Baltussen verwordt de strijkplank tot symbool van persoonlijke verering.

Een project realiseren in de publieke ruimte is een van de voorwaarden geweest voor het realiseren van mijn werk voor Social Aspects #3. Nog niet eerder bedacht ik gericht voor een zelfgekozen publieke ruimte een project. De vraag hoe mijn werk zich in een kerk of kapel zou manifesteren was al eerder een behoefte die nog niet waargemaakt was. Binnen dit project heb ik die behoefte kunnen verkennen. Met ieder ons eigen plan voor een individueel werk, bracht ik ook waardevolle tijd met de andere kunstenaars Jolijn Ceelen en Nurzehra Ulukaya door.

Ik merkte dat ik in mijn autonome werk, maar ook in het dagelijkse leven, vaak voorwerpen in een cluster positioneer. Ik besloot daarom om 'het altaar' als uitgangspunt te gebruiken. De definitie van het woord – tafel in de kerk voor godsdienstige handelingen - gebruikte ik om het proces te personaliserenZo werden de elementen tafel, verering, positionering en persoonlijke verwijzing inspiratiebronnen voor mijn installatie in de vorm van een altaar.

Met 'het altaar' als uitgangsvorm koos ik een gebruiksvoorwerp om te vereren. Het vereringselement is voor mij belangrijk omdat het een ladinggeeft aan het gekozen voorwerp. Eerder in mijn werk kwam het vereren van gebruiksvoorwerpen die ik inzet ter verwerking van textiel naar voren. Voor een aantal van deze voorwerpen, zoals mijn speldenkussen, lock-en naaimachine, fourniturenschaartje, stofschaar en de strijkplank voel ik een soort verwondering en verbondenheid. Het heeft te maken met wat ze voor mij betekenen in praktische aard, maar ook met mijn affiniteit voor textiel en de vormgeving van de voorwerpen. De strijkplank was al eens eerder onderdeel van installaties, nu koos ik ervoor om deze als hoofdfiguur in te zetten voor mijn altaar.

Het dagelijkse/huishoudelijke karakter van de strijkplank vervaagde voor mij al snel tijdens het werken eraan in mijn atelier. Ik keek goed naar het voorwerp en gebruikte vormen en materialen ervan ter inspiratie. De vorm van de plank, het onderstel, de hoezen, de kleuren, maar ook de associaties die ik legde met andere elementen. In mijn atelier maakte ik de ingrediënten voor het altaar waar ik op behoorlijk intuïtieve wijze beslissingen maakte over wat er wel en niet in mocht komen. Zo kwam ik erachter dat wanneer je de hoes van de strijkplank haalt, deze op een prachtige manier opkrult, waardoor ik er een reeks van naaide. De behoefte om een uiterst persoonlijk element in het altaar te willen plaatsen bracht me bij tekeningen die ik eerder maakten van tepels en andere lichaamsdelen op katoen en satijn. De tepel koos ik voor dit project omdat het gevoelige, lichaamsdelen zijn, ze reageren op prikkels van buitenaf. Voor mij zijn het fragiele, intieme onderdeeltjes van het lichaam. Tegelijkertijd heeft (vrijwel) ieder mens ze wat ze ook universeel maakt. Ze bestuderend probeerde ik grondig hun structuur en kleur in me op te nemen. Door ze uit de context van het menselijk lichaam te plaatsen, worden het voor mij een soort wezentjes op zichzelf. Het idee ontstond om mijn tepels uit de strijkplank te doen laten lijken groeien, in een patroon. Van siliconen maakte ik een serie tepels die ik in de installatie plaatste. Het uit de context plaatsen van tepels levert een vervreemding van de kijk op het lichaam op én op hetgeen waar je de tepel op plaatst.

Met alle ingrediënten trok ik een week voor de opening van onze tentoonstelling de St.Jacobskapel in. De kapel is er een uit de 15e eeuw en wordt tegenwoordig door vrijwilligers onderhouden. Er worden concerten gegeven, exposities gehouden en pelgrims komen er bij elkaar om over hun opgedane ervaringen te spreken. Op de zolder van de kapel was mijn oog gevallen, die werd twee weken tot mijn beschikking gesteld. Een prachtige ronde ruimte met veel eikenhouten balken oplopend tot in de nok. Er bevonden zich geen religieuze elementen op de zolder wat voor mij weinig ruis gaf. Het verstopte, knusse gevoel dat de zolder gaf, maakte in mijn beleving de ruimte met de installatie in het midden zowel idyllisch als wonderlijk. Ik wilde alle elementen zodanig plaatsen dat het compositiegewijs voor mij klopte, en dat er zichtbaar zorg gedragen was voor de keuzes die ik tijdens het etaleren maakte. Een tactiele, zintuigelijke altaar-kluit waarin textiel -en mijn affiniteit ervoor- zich op allerlei manieren voordeed.

Naarmate ik merkte dat alles wat ik binnen de installatie verplaatste niet meer bijdroeg aan een beter beeld ben ik gestopt en besloot ik dat het op de top van zijn kunnen was. Tijdens de opening op 22 december sprak ik namens Jolijn, Nurzehra en mij te midden van mijn installatie de bezoekende geïnteresseerden toe. De dagen daarop volgend zat ik tegenover mijn werk en nam het in me op. Met veel bezoekers heb ik gesproken over het werk wat weer op zichzelf interessante bevindingen waren. In het proces van maken, denken, organiseren en bouwen werd het project voor mij een vloeiend geheel. Het was mooi om op te merken dat veel bezoekers verschillende elementen duidelijk los van elkaar opvielen/benoemden: het vrouwelijke, de compositie van een altaar, begroeiing, associaties met de strijkplank, mening over de strijkplank en textiel, de ruimte/de kapel.

bio

Janneke Baltussen is woonachtig in Nijmegen.

Medium: tekenen, textiel, installatie en performance. Janneke Baltussen is al in een tal van exposities gevraagd haar werk te tonen. Janneke vertelt wat over haar eigen werk: youtube.

Website: janneke-baltussen.tumblr.com.

Samen met Joël van Lith werkt Janneke Baltussen ook samen onder de noemer Naaistreek: instagram.

persoonlijk

"Opgroeien in een klein dorp in Brabant heeft me regelmatig in de kerk gebracht. Mijn ouders hebben me laten dopen, de communie én het vormsel laten doen. Het saamhorigheidsgevoel en het deelnemen aan het dorp waren daarin belangrijke factoren, meer dan vanuit geloofsovertuiging. Geloven in het Katholicisme doe ik niet, maar ik bespeur wel sporen van verwondering en fascinatie voor bepaalde elementen rondom dit geloof. Vooral plekken zoals kerken, kapellen, gedenk en -begraafplaatsen herbergen talloze rituelen, religieuze verwijzingen, ambachten en relikwieën die me het hoofd op hol kunnen brengen op verschillende manieren. De verontrustende verhalen omtrent het geloof mengen zich in mijn hoofd met de verbijstering voor de grootsheid en esthetiek die ik op de plek zelf of om een religieus object kan ervaren."

locatie

"De gekozen plek om mijn werk tentoon te stellen mengt mijn jeugdherinneringen aan ‘de kerk’ met mijn uitbeelding van de affiniteit die ik heb voor het thema de strijkplank. De Sint Jacobskapel (Glashuis 4) in de Oude Benedenstad van Nijmegen is uit de 15e eeuw als historisch monument bewaard gebleven. Dwalend door de straten van de Oude Benedenstad doemde dit kapelletje onverwachts voor me op. Alhoewel de entree zich enigszins verstopt lijkt te bevinden is het een prettig benaderbare en toegankelijke plek voor een passant zoals ik."

met dank

Dit onderdeel van Social Aspects wordt mede mogelijk gemaakt door de provincie Gelderland, Gemeente Nijmegen en het Mondriaan Fonds. Het Mondriaan Fonds droeg middels het experimenteerreglement bij aan het honorarium van de kunstenaars.